غرامت جنگ..

جنگ عراق علیه ایران و وضعیت پرداخت غرامت به ایران

نیروهای مسلح عراق در 31 شهریور سال 1359 شمسی با تهاجمی غافلگیرانه و تمام عیار از مرزهای ایران اسلامی گذشته و مسافتی به طول 1500 کیلومتر از نوار مرزی ایران را به اشغال خود درآوردند. این گونه بود که جنگی هشت ساله بر ملت ایران تحمیل شد؛ جنگی که خسارات جانی و مالی بسیاری برای ایرانیان باقی گذاشت. این جنگ که ۲۸۸۷ روز به طول انجامید، 213هزار شهید، 335هزار جانباز ، 42618 اسیر و ۷۰۰۰ مفقود الاثر برای ایران برجا گذاشت و در اثر آن بیش از ۱۰۰۰ میلیارد دلار خسارت مادی به کشور وارد شد. با وجود این هزینه سنگین، ملت ایران در دوران دفاع مقدس، آزادگی و راست‌قامتی خود را نزد جهانیان به‌اثبات رساند و تا امروز میهن اسلامی زیر چتر دفاعی حاصل از دوران دفاع مقدس قرار دارد. اما با وجود گذشت 30 سال از زمان پذیرش آتش بس از سوی ایران و قطعنامه 598 سازمان ملل در این خصوص، پرداخت غرامت به ایران ،هنوز این موضوع به نتیجه نرسیده است.

چنانچه با خاتمه جنگ 8 ساله عراق علیه ایران در سال 1367 شورای امنیت سازمان ملل با استناد به بند هفتم قطعنامه 598 ،ضمن تصدیق ابعاد عظیم خساراتی که در طول جنگ وارد شده است از دبیرکل خواست تا گروهی از کارشناسان را برای بررسی مساله بازسازی و تعیین خسارت‌ها به ایران اعزام کند و آنها دراین‌باره به شورای امنیت گزارش‌دهند.در آن زمان خاویر پرز دکوئیار دبیر کل وقت سازمان ملل یک تیم کارشناسی به ریاست عبدالرحیم آبی فرح، معاون پیشین خود را مامور این کار کرد و این تیم آبان 1370 (1991م ) راهی ایران شد. در این سفر، اطلاعاتی درباره استان‌هایی که صحنه عملیات‌های جنگی یا هدف حملات هوایی و موشکی بوده‌اند، مراکز شهری و روستایی که با خاک یکسان شده یا خسارت کلی دیده، خانه‌های مسکونی که کاملا منهدم شده و یا آسیب جدی دیده‌اند، غیرنظامیانی که کشته، مجروح یا برای همیشه از کارافتاده اند و میلیاردها ریال خسارت‌های سنگینی که به‌طورمستقیم یا غیرمستقیم به بخش‌های اقتصادی از جمله در بخش کشاورزی و بویژه نابودی باغ‌های نخل بر ایران وارد شده بود در اختیار این هیات قرار گرفت.تیم اعزامی پس از بازگشت از سفر اول خود در گزارشی به دبیرکل نوشت: میزان خسارات وارده به زیرساخت‌های ایران چنان گسترده است که بازسازی آن سال‌ها طول می‌کشد. سفر دوم این هیات نیز در راستای پیگیری‌های حاصله از سفر اول انجام شد و در نتیجه آن گزارشی 191 صفحه‌ای از سوی دبیر کل به اطلاع اعضای شورای امنیت رسید. به این ترتیب بخشی از بند هفتم قطعنامه 598 که برآورد خسارات جنگی توسط کارشناسان سازمان ملل بود، انجام شد. این گزارش سازمان ملل تصریح کرده است که عراق ۵۰۰ هزار اصله خرما را تعمدا قطع کرده است و تخریب مهندسی فراوانی در خاک ایران انجام داده است. این هیأت خسارت مستقیم را مبلغ ۹۹ میلیارد دلار و خسارت غیرمستقیم آن را ۱۵۰ میلیارد دلار و مجموعا ۲۴۹ میلیارد دلار اعلام کرده است.

در همان سال خاویر پرز دکوئیار دبیرکل وقت سازمان ملل متحد رسما، عراق را آغازگر جنگ معرفی و از خواسته ایران برای دریافت غرامت پشتیبانی کرد.

در مجموع در قطعنامه 598 شورای امنیت همه بندهای مربوط به ایران و عراق، از جمله آتش‌بس، عقب‌نشینی نیروها به مرزهای بین‌المللی و تبادل اسرا، تا کنون اجرایی شده و تنها بند 7 قطعنامه که ناظر به غرامت است، ناتمام مانده است. البته این بند از تاسیس صندوقی برای تامین خسارت صحبت کرده است که همین خسارت وقتی از طرف کشور متجاوز پرداخت شود معنای غرامت دارد.

به هرحال گرچه در خـرداد 1370،سازمان ملل متحد به درخواست ایران برای پیگیری بند 6 قطعنامه‌ی‌ 598‌ دائر به شناسایی متجاوزدر جنگ‌ ایران‌ و عـراق‌ و بند7و 8 دائر به‌ ارزیابی‌ و پرداخت غرامت جنگی با انتخاب‌ و اعزام‌ مأموری در این باب،به نـام عبدالرحیم فرح،حرکتی مثبتی نمود، اما متأسفانه این حرکت بدلایل مختلفی پیگیری نگردید‌ و غرامت و خساراتی که برابر محاسباتی‌ کـه‌ در بهار 1370 در سازمان برنامه‌ و بودجه‌ی‌ کشور ‌،معادل مبلغ 30811میلیارد ریال آن زمان، برآورد‌ شده‌ بود،دریافت نگردید.